Γραφική αναπαράσταση του μοντέλου που προτείνεται από τους Rasà et al. (1996), σύμφωνα με την οποία η νοτιοανατολική πλευρά της Αίτνας μετατοπίζεται σιγά-σιγά προς τη θάλασσα. Αυτή η διαδικασία μπορεί να ενεργοποιήσει περιφερειακά ρήγματα όπως αυτό της Fiandaca και, σε μικρότερο βαθμό, επίσης την ασταθή πλευρά που οριοθετείται από τη γραμμή με το «?».
Ο «καλός γίγαντας», «η μαμά», «η μεγαλοσύνη του». Έτσι, οι Σικελοί αποκαλούν την Αίτνα, ένα από τα πιο ενεργά και καλύτερα παρακολουθούμενα ηφαίστεια στον κόσμο. Δημιουργήθηκε πριν από ένα εκατομμύριο χρόνια, στα 3324 μ., η Αίτνα είναι το υψηλότερο ηφαίστειο στην Ευρώπη. Ονομάστηκε «στρωματοηφαίστειο» λόγω των στρωμάτων τέφρας, ελαφρόπετρας και των ρευμάτων λάβας,όλα προϊόντα από παλιές εκρήξεις. Η ιδιαίτερη χημική σύνθεση και η υψηλή θερμοκρασία (> 1100 ° C) καθιστούν τη λάβα αρκετά ρευστή και είναι σε θέση να ταξιδεύει σε μεγάλες αποστάσεις, απειλώντας τις κοντινές πόλεις που περιβάλλουν το ηφαίστειο. Ιδιαίτερα προκαλεί φόβο ο σχηματισμός ενός σωλήνα λάβας, όπου η λάβα ρέει μέσω μιας φυσικής «σήραγγας» στερεοποιημένης λάβας.
Στην έκρηξη του 1669 π.Χ., η λάβα έφτασε στην πόλη της Κατάνιας, καταστρέφοντας μέρος των οχυρωματικών τειχών της.
Αυτή η φάση έκρηξης (μία από τις πιο καταστροφικές) συνοδεύτηκε από συνεχείς σεισμούς στη νοτιοανατολική πλευρά. Σε ηφαιστειακές περιοχές, στην πραγματικότητα, υπάρχει μια άμεση σύνδεση μεταξύ ηφαιστειακών και σεισμικών συμβάντων, η οποία προκαλείται από την άνοδο του μάγματος και των αερίων. Ένα νέο ρήγμα άνοιξε στην ανατολική πλευρά της Αίτνας
Για τους 950.000 κατοίκους της περιοχής της Αίτνας, αυτά τα Χριστούγεννα ήταν δύσκολα και, κατά πάσα πιθανότητα, οι επόμενες μέρες δεν θα είναι διαφορετικές. Όπως εξηγείται από τους εμπειρογνώμονες του INGV (Istituto Nazionale di Geophisica e Vulcanologia), η διείσδυση του μάγματος στη νοτιοανατολική πλευρά του ηφαιστείου έχει οδηγήσει στο σχηματισμό ενός νέου ρήγματος μήκους περίπου 2 χλμ.
Η εισβολή μάγματος προκάλεσε σημαντική παραμόρφωση του εδάφους (που ανιχνεύεται από τους αισθητήρες GPS) και ανακατανομή του στρες επί των γειτονικών ρηγμάτων – συγκεκριμένα, το ρήγμα Fiandaca, μέρος του συστήματος ρηγμάτων Timpe. Το αποτέλεσμα ήταν μια έντονη σεισμική ακολουθία, η οποία συνεχίζεται. Καταγράφηκαν τέσσερα περιστατικά με τοπικό μέγεθος μεγαλύτερο από 4R, όλα εξαιρετικά ρηχά σε βάθος περίπου 1-2 χιλιομέτρων. Τα πρώτα δύο χτύπησαν στο Zafferana Etnea, 46 χλμ. από την Κατάνια (ML = 4 και ML = 4,3), το τρίτο στο Ragalna, 28 χλμ. από την Κατάνια (ML = 4). Το τελευταίο σοκ μέχρι τώρα πραγματοποιήθηκε αργά στις 26 Δεκεμβρίου, στη Viagrande, 15 χλμ. από την Κατάνια (Mw = 4,9). Αρκετοί άνθρωποι τραυματίστηκαν και κάποια σπίτια πλησίον της Zafferana Etnea υπέστησαν ζημιά. Μέχρι στιγμής, περίπου 600 μετακινήθηκαν.
Ηταν μια έκπληξη; Με μια λέξη, όχι. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα μοντέλα σεισμικού κινδύνου, η ανατολική πλευρά της Αίτνας έχει μεγάλη πιθανότητα να προκαλέσει ζημιές σε γεγονότα βραχυπρόθεσμα (5, 10, 20 έτη). Αυτό συμβαίνει λόγω του συστήματος ρηγμάτων Timpe, το οποίο είναι πολύ ενεργό, τόσο ως προς τον αριθμό των γεγονότων όσο και ως προς την έντασή τους (με μέσο όρο ένα καταστροφικό γεγονός κάθε 20 χρόνια). Τα τρέχοντα σεισμικά γεγονότα, πιθανώς συνδέονται με την ενεργοποίηση του ρήγματος Fiandaca, ένα από τα κύρια ρήγματα του συστήματος Timpe,επομένως δεν αποτελούν έκπληξη. Αντιθέτως, η δραστηριότητα επιβεβαιώνει τα προτεινόμενα διαθέσιμα πρότυπα σεισμικού κινδύνου.
Η νοτιοανατολική πλευρά της Αίτνας μετατοπίζεται σιγά-σιγά στη θάλασσα, όπως αναφέρουν αρκετές μελέτες. Η πιο πρόσφατη, που δημοσιεύτηκε στο Science Advances (Urlaub et al., 2018), επιβεβαίωσε αυτή την υπόθεση με βάση τα στοιχεία από γεωδαιτικά δεδομένα θαλάσσης. Μερικοί επιστήμονες ισχυρίζονται ότι η κίνηση αυτή, η οποία συμβαίνει με ρυθμό εκατοστού άνα έτος, οφείλεται κυρίως στη βαρύτητα, άλλοι ισχυρίζονται ότι η διείσδυση του μάγματος το ενεργοποιεί. Τέλος, και συμφωνούμε περισσότερο με αυτή την τελευταία ερμηνεία, ορισμένοι επιστήμονες πιστεύουν ότι η ολισθαίνουσα πλευρά είναι το αποτέλεσμα ενός συνδυασμού τόσο της βαρύτητας όσο και της εισβολής μάγματος. Με αυτή την προοπτική, μια μεγάλη έκρηξη θα μπορούσε προσωρινά να ενισχύσει τη διαδικασία ολίσθησης που οδηγείται από τη βαρύτητα. Καθώς αποκτούμε νέες ιδέες για τις δυναμικές διεργασίες που επηρεάζουν την αστάθεια του δόμου της Αίτνας, βελτιώνονται ανάλογα και τα μοντέλα σεισμικού κινδύνου.
Στη μικρή πόλη Pennisi το άγαλμα του Αγίου Εμιδίου, προστάτη των σεισμών, κατέρρευσε. Οι ειδήσεις, που διαδόθηκαν στα κοινωνικά μέσα ενημέρωσης, ερμηνεύτηκαν από πολλούς ως κακοί οιωνοί. Γεγονότα όπως οι ηφαιστειακές εκρήξεις και οι σεισμοί αποκαλύπτουν τους αρχέγονους φόβους μας. Ωστόσο, θα πρέπει να προσπαθήσουμε να αντιμετωπίσουμε τέτοια φυσικά φαινόμενα με ορθολογισμό και διαύγεια, γνωρίζοντας τους κινδύνους στους οποίους υπόκειται η περιοχή και προστατεύοντας κατάλληλα τα σπίτια των κατοίκων.
Γεωδίφης
Πηγές
1.La recente eruzione dell’Etna ha probabilmente riattivato la faglia di Fiandaca-Stallone, A., Diaferia G., 2018